Category: Նախագծային աշխատանք

Ահա ավարտեցինք հունվարյան ուսումնական ճամբարը, շրջանավարտի «Սովորող սովորեցնող» նախագծի շրջանակում Արևելյան դպրոցի 4/3 դասարանի և իրենց դասվար՝ Անահիտ Հարությունյանի հետ միասին։

Եվ վերջում ունեցանք մի հրաշալի վիդեո-ներկայացում ՝ Արևելյան դպրոցի աշակերտների հետ։

Հունվարյան ուսումնական ճամբարին, շրջանավարտի «Սովորող սովորեցնող» նախագծի շրջանակում Արևելյան դպրոցում կհանդիպենք՝

1. հունվարի 13 9:00-11:00
2. հունվարի 14 9:00-11:00
3. հունվարի 18 9:00-11:00
4. հունվարի 21 9:00-11:00
5. հունվարի 25 9:00-11:00
6. հունվարի 27 9:00-11:00

Կցված դասավանդող՝ Անահիտ Հարությունյանի հետ։

Նախագիծ՝ թատրոն։

Կորոնավիրուսը միաշղթա վիրուս է, որը առաջին անգամ հայտնաբերվել է 2019 թ. դեկտեմբերին Ուհանում:
Ախտանիշները նման են թոքաբորբի կամ ծանր սուր շնչառական համախտանիշի ախտանիշներին։

• Գիտակցության կորուստ
• Չոր հազ
• Ջերմություն (38 °C կամ ավելի բարձր)
• Շնչառական դժվարություններ
• Կրծքավանդակի հատվածում ցավ
• Գլխացավ

Որոշ մարդկանց մոտ հիվանդությունը կարող է լինել ավելի ծանր և հանգեցնել թոքաբորբի կամ շնչառական անբավարարության: Ավելի հազվադեպ դեպքերում հիվանդությունը կարող է ճակատագրական լինել: Տարեց մարդիկ և որոշակի բժշկական պայմաններով հիվանդություններ (ինչպիսիք են ասթմա, շաքարախտը կամ սրտի հիվանդությունը) ավելի մեծ վտանգ ունեն կորոնավիրուսային վարակի ծանր ձևերի զարգացման համար:

Կենսաբանական զենքը կենսաբանական միջոցներով հանդերձավորված հատուկ զինամթերքներն են ու մարտական սարքերն են:
Մարդկանց, գյուղատնտեսական կենդանիների և բույսերի խոցումը կատարվում է հիվանդաբեր միկրոօրգանիզմների և վերջիններիս մի մասի արտադրած թույներով: Բնորոշվում է վարակիչ հիվանդությունների առաջացմամբ, արագ տարածմամբ, երկարատևությամբ, գաղտնի շրջանով: Որոշվում է լաբորատոր հետազոտությունների միջոցով:
Ասում են`1965 թ ևս եղել է կորոնավիրուս, սակայն շատ մարդկանց կյանք չի խլել:
Վերջին տվյալներով կորոնավիրոսով վարակվել է 146 երկիր:
Ցավոք, Հայաստանում էլ արդեն կա 200 գրանցված դեպք: Կառավարությունը փորձում է ամեն կերպ կանխել համաճարակը:
Հիմա ամենակարևորը պետք է պահպանենք հիգիենայի կանոնները:
Փորձեք խուսափել շփումից այն մարդկանց հետ, ովքեր դրսևորում են այնպիսի ախտանիշներ, որոնք նման են թոքաբորբի կամ սովորական մրսածության, ինչպես հազը, կամ գրիպը: Չի կարելի կեղտոտ ձեռքերով ձեռք տալ աչքերին, բերանին: Ձեռքերը հաճախ լվանալ, շատ ջուր խմել:

Կորոնավիրուսը տարածվում է ամբողջ աշխարհում։ Վարակը մոտենում է նաև Հայաստանին։ Այդ պատճառով Հայաստանի օդային և ցամաքային սահմանը Իրանի հետ փակ է։ Վրաստանում հայտնաբերվել է կորոնավիրուս, սակայն սահմանը փակելու անհրաժեշտություն Հայաստանի կառավարությունը դեռ չի տեսնում։

Ինչպե՞ս է տարածվում

Հիվանդության հիմքում ընկած է ծանր սուր շնչառական համախտանիշը։ Հետազոտողները գտնում են, որ վիրուսը կենդանական ծագում ունի:

Այն հիմնականում փոխանցվում է մարդկանց միջև փոքր կաթիլների միջոցով, երբ ինֆեկցված անձիք շնչում կամ հազում են (կամ փռշտում):  Վիրուսը կտորի եւ երկաթի վրա գոյատեւում է 12 ժամ:

Նշաններ և ախտանշաններ

Վարակված անձիք կարող են անախտանիշ լինել, կամ նրանց շրջանում կարող են զարգանալ այնպիսի ախտանշաններ, ինչպիսիք են տենդը, հազը և հևոցը: Փորլուծությունը և վերին շնչուղիների ախտանշանները (օրինակ փռշտոց, քթահոսություն, կոկորդացավ) ավելի հազվադեպ են հանդիպում: Հիվանդությունը կարող է խորանալ, հանգեցնելով թոքաբորբի և մահվան:

Ինչպե՞ս պաշտպանվել

Օճառով և ջրով ձեռքերը հաճախակի լվանալ, աչքերին, քթին և բերանին չդիպչել չլվացած ձեռքերով, և պատշաճ շնչառական հիգիենա իրականացնել:

Փոխանցումը կանխարգելելու նպատակով, խորհուրդ է տրվում, որ ինֆեկցված անձիք մնան տանը, և դուրս գան տանից բացառությամբ բուժօգնություն ստանալու նպատակով, հիվանդանոց այցելելուց առաջ նախապես զանգել, վիրաբուժական դիմակ կրել (հատկապես դրսում և մարդաշատ վայրերում), հազի և փռշտոցի դեպքում փակել բերանը և քիթը կտորով, պարբերաբար լվանալ ձեռքերը օճառով և ջրով և խուսափել անձնական օգտագործման կենցաղային իրերը մեկ այլ անձի հետ կիսելուց:

Մովսես Խորենացի «Խորհուրդ մեծ»

Խորհուրդ մեծ և սքանչելի
Որ յայսմ աւուր յայտնեցաւ,
Հովիւքն երգեն ընդ հրեշտակս`
Տան աւետիս աշխարհի:
Ծնաւ նոր արքայ
Ի Բեթղեհեմ քաղաքի,
Որդիք մարդկան, օրհնեցէք,
Զի վասն մեր մարմնացաւ:
Անբաւելին երկնի և երկրի
Ի խանձարուրս պատեցաւ,
Ոչ մեկնելով ի հօրէ`
Ի սուրբ այրին բազմեցաւ:

Խորհուրդ մեծ և սքանչելի
Որ այս օրերին հայտնվեց,
Երգում են հովիվներն ու հրեշտակները`
Տալով ավետիս աշխարհի:
Ծնվեց նոր արքա
Բեթղեհեմ քաղաքում,
Մարդկանց որդիները, օրհնեցէք,
Քանի որ նա մարմնացավ:
Անբավելին երկնի և երկրի
Խանձարարուրի մեջ տեղավորվեց,
Չլինելով իր հորից`
Ի սուրբ գահին բազմեցավ:

Ներսես Շնորհալի «Բազմութիւնք հրեշտակացն»

Բազմութիւնք հրեշտակաց եւ զօրաց երկնաւորաց
իջեալ ի յերկնից ընդ միածին թագաւորին:
Որք երգէին եւ ասէին. Սա է Որդին Աստուծոյ:
Ամենեքեան ասասցուք՝ ուրախ լերուք, երկինք,
եւ ցնծասցեն հիմունք աշխարհի.
զի Աստուածն յաւիտենական ի յերկրի երեւեցաւ
եւ ընդ մարդկան շրջեցաւ, զի կեցուսցէ զանձինս մեր:

Բազմություն հրեշտակների և զորավոր զորքերի Իջած երկնքից միածին թագավորի մոտ Որ երգում և ասում էին,Սա է որդին Սուրբ Աստծո Բոլորն ասում էին ուրախ եղիր երկինք և ցնծաց հիմքերը աշխարհի Քանզի հավիտենական Աստվածը երկրի վրա երևաց և մարդկանց մեջ երևաց քանզի մեր անձերը ապրեցրեց։

Մեսրոպ Մաշտոց «Վտանգիմ ի բազմութենէ մեղաց իմոց»

Վտանգիմ ի բազմութենէ մեղաց իմոց,
Աստուած խաղաղութեան, օգնեա ինձ:

Ալեկոծիմ հողմով անօրէնութեան իմոյ,
Թագաւոր խաղաղութեան, օգնեա ինձ:

Ի խորըս մեղաց ծովու տարաբերեալ ծփիմ,
Նաւապետ բարի, փրկեա զիս:

Իմ մեղքերի բազմությունից վտանգվում եմ,

Խաղաղության Աստված,օգնիր ինձ

Իմ անորեությունից ալեկոծվում եմ,

Խաղաղության թագավոր,օգնիր ինձ

Իմ մեղքերի խոր ծովում տարուբերվում եմ,

Նավապետ բարի, փրկիր ինձ։

Ստեփանավան (նախկինում՝ Ջալալ-օղլի), քաղաք Հայաստանի Լոռու մարզում։

Անվանվել է Ստեփան Շահումյանի անունով։

Պատկերասրահ

Լոռու մարզ

Լոռու մարզ, մարզը գտնվում է Հայաստանի հյուսիսում։ Մարզկենտրոնը և ամենախոշոր քաղաքը Վանաձորն է։Բնակչության թվով առաջին մարզն է: X-XIդդ. գոյություն է ունեցել հայկական անկախ պետություն` Լոռու թագավորությունը: Մարզի մի մասը հանդիսացել է Զաքարյանների տոհմական կալվածքը:

Տարածքի մեծությամբ երրորդն է հանրապետությունում, տարածքը զբաղեցնում է պատմական Հայաստանի Գուգարք նահանգի արևելյան կեսը: Սահմանամերձ բնակավայրերն են Արծնի, Ապավեն, Ձորամուտ, Պաղաղբյուր, Ջիլիզա:

Աշխարագրություն

Լոռին Հայաստանի՝ մեծությամբ երրորդ մարզն է 3789 կմ² տարածքով։ 283.9 հազար մարդ բնակչությամբ Լոռու մարզը զիջում է միայն Երևանին։Մարզը սահմանակցում է ՝ հյուսիսից ՝ Վրաստանի, արևմուտքից՝ Շիրակի, հարավից՝ Արագածոտնի և Կոտայքի, արևելքից՝ Տավուշի մարզերի հետ։Լոռու մարզն ընդգրկում է Դեբեդ գետի ավազանը ամբողջությամբ և ունի ոչ հարթ ռելիեֆ և տարածքի մոտ 80% զբաղեցնում են լեռնաշղթաները և խոշոր լեռները։ Լոռու մարզով են հոսում հինգ գետ՝ Դեբեդ, Ձորագետ, Տաշիր , Փամբակ և Աղստև։ Լոռու մարզում ծովի մակերևույթից բարձրագույն կետը Աչքասար լեռան գագաթն է (3196մ), ամենացածրը՝ Դեբեդ գետի ստորին հոսանքի շրջանը (մոտ 380մ):Տարածքում ձգվում են Ջավախքի, Բազումի, Փամբակի, Գուգարաց, Վիրահայոց, Հալաբի լեռնաշղթաները: Առանձնանում են Փամբակի, Լոռվա գոգավորությունները և Լոռվա ձորը:

Բնակավայրեր

Լոռու մարզի մարզկենտրոնը Վանաձորն է (նախկինում կոչվել է Մեծ Ղարաքիլիսա, Կիրովական): Քաղաքային բնակավայր ձևավորվել է 1930-ական, իսկ բուռն զարգացում ապրել է 1950-ական թվականներից սկսած: Այժմ Վանաձորը Հայաստանի բազմաճյուղ արդյունաբերություն, կրթական, գիտական, առողջապահական, ու մշակութային հիմնարկների համեմատաբար զարգացած ցանց ունեցող կենտրոններից է, երկաթուղային ու ավտոխճուղային ճանապարհների կարևոր հանգույց:

Ալավերդին նշանավոր է նրանով, որ դեռևս 19-րդ դարի վերջին այստեղ կառուցվել է Հայաստանի ծանր արդյունաբերության առաջնեկը`  «Մանես» պղնձաձուլական գործարանը: Նա եղել է մետալուրգիայի ամենահզոր ձեռնարկությունը Անդրկովկասում և տվել է Ռուսաստանում արտադրվող պղնձի 1/4 մասը: 1980-ական թվականների վերջերին շրջակա միջավայրը աղտոտելու պատճառով արտադրությունը կանգնեցվեց: Այժմ չի աշխատում:

1988 թվականի աղետալի երկրաշարժը մեծ վնաս հասցրեց նաև Լոռու մարզի արդյունաբերությանը: Շատ գործարաններ ու ֆաբրիկաներ հիմնովին ավերվեցին: Այժմ դրանց մի մասը վերականգնվում ու վերագործարկվում է:

Մարզի Դսեղ գյուղում է ծնվել ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը, որտեղ էլ գտնվում է նրա տուն-թանգարանը:

Լոոու մարզի քաղաքները

Մարզկենտրոն Վանաձոր

Հայաստանի՝ մեծությամբ երրորդ քաղաքը։ Բնակչությունը 82 800 մարդ։ Վանաձորի նախկին անունը Կիրովական էր, իսկ քաղաքի հին անունը՝ Ղարաքիլիսա։

Քաղաքային բնակավայր է 1924 թվականից։ 1929-1930 թվականներին կազմվել է Ղարաքիլիսայի առաջին հատակագիծը։ Մինչև 1935 թվականը կոչվել է Ղարաքիլիսա։ 1935 թվականի հունվարին Հայկական ԽՍՀ Կենտգործոկոմի նախագահությունը որոշում է հեղափոխական Սերգեյ Կիրովի հիշատակը հավերժացնելու նպատակով Ղարաքիլիսա քաղաքը վերանվանել Կիրովական։ 1949 թվականին կազմվել է նոր գլխավոր հատակագիծ։ 1950-ական թվականներին կառուցապատվել է Կիրովի անվան (այժմ ՝ Հայքի) հրապարակը՝ քաղաքի վարչակառավարչական կենտրոնը։

Քաղաքով են անցնում Թբիլիսի-Գյումրի երկաթուղին, ինչպես նաև մի քանի ավտոխճուղիներ։ Ծովի մակերևույթից բարձր է 1350 մ։ Քաղաքի միջով են հոսում Փամբակ, Տանձուտ և Վանաձոր գետերը։ Վանաձորը և նրա շրջակայքը հարուստ են հնագիտական հուշարձաններով։ Ենթադրվում է, որ նախկին Ղարաքիլիսա անվանումը թաթարական է և դրվել է XIII դարի սկզբին ներկայիս Վանաձորի հյուսիսային բլրի վրայի սև քարե եկեղեցու անունով։ Խաչատուր Աբովյանի վկայությամբ տեղացիները գաղթել են Երևանից:

Քաղաք Ալավերդի

Ալավերդու տարածքը միջին դարերում հայտնի է եղել Մանասգոմեր կամ Մանից Գոմ անվանումներով։ Սակայն պատմական այս վայրը գտնվում է այժմյան Ալավերդի քաղաքից հյուսիս արևելք, մոտ 10 կմ հեռավորության վրա։

Ալավերդի քաղաքի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս վաղնջական ժամանակներից։ Այդ են վկայում կատարված պեղումների ընթացքում հայտնաբերված նյութերն ու հուշարձանները։ Այստեղ մշտապես բնակություն են հաստատել հայեր, որոնք կազմում են քաղաքի բնակչության գերակշռող մասը։ Բնակվում են նաև հույներ, որոնք տեղափոխվել են Պոնտոսից 1770–ական թվականներին։ Քաղաքի բնակչությունն աճել է արդյունաբերության զարգացման, հետևաբար՝ քաղաքի զարգացմանը զուգընթաց։

Քաղաք Ախթալա

Կիրակոս Գանձակեցին իր «Հայոց Պատմությունում» հիշատակում է, որ իշխան Իվանե Զաքարյանը մահացավ 1241 թվականին և նրա դին ամփոփվեց Պղնձահանքում, որն Իվանեն նախկինում խլել էր հայերից և դարձրել վրացական եկեղեցի։ Խոսքը Ախթալայի եկեղեցու մասին է։ Ըստ Գանձակեցու՝ նույն եկեղեցում է ամփոփված նաև Իվանե Ա-ի որդի, իշխան Ավագը։

1970  թվականին Ախթալան ունեցել է 4430 բնակիչ։ 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ Ախթալա քաղաքն ունեցել է 2225 բնակիչ։2005 թվականի Ախթալա քաղաքն ունեցել է 2,4 հազար բնակիչ։2015 թվականի հունվարի 1-ի տվյալներով ՝քաղաքում ապրում է 2․100 բնակիչ։

Քաղաք Թումանյան

Գտնվում է Դեբեդ գետի ափին՝ մարզկենտրոնից՝ 38 կմ հարավ-արևելք:Բնակչությունը հիմնականում զբաղվում է երկրագործությամբ, իսկ մի մասը նաև արդյունաբերությամբ։Նախկինում հայտնի է Ձաղիձոր անվամբ, «Թումանյան» է վերանվանվել 1951 թվականին, ամենայն հայոց բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանի պատվին։

Տարածքում է Քոբայրի վանական համալիրը, որի կազմում են Մարիամաշեն միանավը, գլխավոր և 13-րդ դարի թաղածածկ եկեղեցիները։

Քաղաք Շամլուղ

Շամլուղը մարզկենտրոնից 69 կմ հյուսիս-արևելք, Կուրի ավազանի Ախթալա գետակի վերին հոսանքի ձախ սարալանջին: 18-19 րդդ դարերի գրավոր աղբյուրներում հիշատակվում է նաև Շամբլուղ, Շամբլուտ, Շամբուլուտ, Դամբլուդ և այլն:

Շամլուղ քաղաքի վարչական կազմի մեջ են մտնում Բենդիկ և Վերին Ախթալա գյուղերը: Վերջինս 1989 թվականին լքվել է ադրբեջանցիների կողմից և ներկայումս գրեթե անմարդաբնակ է: Շամլուղի ազգաբնակչության փոփոխությունը։

Քաղաք Սպիտակ

Փամբակի գեղատեսիլ հովտում, Փամբակ գետի և նրա Փամբիջուր վտակի ափերին տարածված Սպիտակքաղաքը մինչև 1949 թվականը կոչվել է Համամլու։Սպիտակը գտնվում է Վանաձոր-Գյումրի և Վանաձոր-Երևան ավտոմոբիլային մայրուղիների խաչմերուկում: Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 19 կմ է, իսկ մայրաքաղաքից` 97 կմ:

1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ին տեղական ժամանակով 11 անց 41 րոպե 22, 7 վրկ. Սպիտակում տեղի ունեցավ ավերիչ երկրաշարժ, որից ամենաշատը տուժեց Սպիտակն իր գյուղերով։

Երկրաշարժի ուժգնությունը Սպիտակում 9 բալ էր։ Վայրկյանների ընթացքում այն կործանեց քաղաքի մեծ մասը։ Փլվեցին բազմաթիվ դպրոցներ, գործարաններ և բնակելի շենքեր։ Ընդհանուր բնակելի մակերեսի ավելի քան 90%-ը փլվել էր։

Երկրաշարժը տեղի էր ունեցել աշխատանքային օր, որի պատճառով շատ դպրոցականներ և աշխատավորներ մահացան։ Սպիտակը տվեց շատ զոհեր։ Սպիտակցին երախտագիտությամբ է հիշում բարի կամքի բոլոր երկրներին ու ժողովուրդներին, սփյուռքի մեր հայրենակիցներին, անհատ մարդկանց ու կազմակերպություններին, ովքեր իրենց անգնահատելի օգնությունն ու աջակցությունը բերեցին երկրաշարժի հետևանքների վերացման, ավերված քաղաքի վերականգնման գործին:

Բարեկամ ժողովուրդների օգնությամբ վեր հառնած Սպիտակն այսօրվա իր տեսքով, թաղամասերի անվանումներով ժողովուրդների բարեկամության իրական խորհրդանիշ է: