Category: գրականություն

Անկախության դերը մեծ է մարդկության կյանքում։ Յուրաքանչյուր ազգ ձգտում է անկախության։ Հ.Հ —ն նույնպես անկախ է։ Հայ ժողովուրդը մշտապես պայքարել էիր անկախության համար։ Սակայն պետության անկախությունը բավարար չէ, որ մարդ իրեն անկախ զգա, քանի որ հնարավոր է երկրում սահմանափակեն անհատի անկախությունը։ Մեզանից յուրաքնչյուրը պետք է պայքարի իր անկախության համար։

Հավատացյալը կուրացած էր հավատով։ Նա չէր նկատում իր ընկերոջը ։ Այս պատմվածքում ես նկատեցի հետաքրքիր արտահայտություններ՝ «Հավատացյալը դրեց իր մոմը կենտրոնում` երկնքին տեսանելի, ու բոցի լեզվակը նրա ճթճթաց, թրթռաց ու տագնապահար այս ու այն կողմ ընկավ` կարծես փախչել ցանկանալով մոմի վրայից»։ Ես հասկացա հետևյալը՝ այդ մարդը նման էր այն մոմին, որը նա վառել էր։ Նա, այդ մոմի նման, ցանկանում էր լինել կենտրոնում, երկնքի տակ, Աստծո աչքերի առաջ։ Իսկ կրակը ես նմանեցնում եմ Հավատացյալի հոգուն։ Այն հանգիստ չուներ, տագնապահար այս ու այն կողմ էր լինում։ Ինձ դուր եկավ նաև վերջաբանը՝ «Հավատացյալի մոմը` դեռ կարգին չբոցավառված, պատուհանների միջանցիկ զեփյուռից ընկճվեց, մարեց…»։ Այդպիսի անհանգիստ հոգով մարդը հոգևոր կյանքով երկար չի կարող ապրել, և նա էլ այդ մոմի նման, ի վերջո կմարի։

Վարուժանը ծնվել է 1884 թ. Արևմտյան Հայաստանի Սեբաստիա նահանգի Բրգնիկ գյուղում։ Նա գրաճանաչ է դառնում գյուղի վարժարանում, իսկ 1896 թվականից ուսումը շարունակում է Պոլսում։

1902 թվականին Վարուժանը տեղափոխվում է Վենետիկի Մուրադ-Ռաֆայելյան դպրոցը։ Բանաստեղծին գերում են Վերածնության շրջանի նկարչության ու քանդակագործության կոթողները իրենց առողջ և հյութեղ ռեալիզմով։ Նա հափշտակությամբ ընթերցում է նշանավոր գրողների երկերը, հատկապես տարվում է Լև Տոլստոյի և Ժան-Ժակ Ռուսոյի գաղափարներով։ Վարուժանն առանձին սիրով ուսումնասիրում է Հայաստանի պատմությունը, հայ հին ու նոր գրականությունը։ Վենետիկում էլ նա գրում է առաջին բանաստեղծությունները պանդուխտների կյանքի և 1896 թ. ջարդերի թեմաներով։

1905 թ. բանաստեղծը մեկնում է Բելգիա և ընդունվում Գենտի համալսարանը։Դանիել Վարուժանը՝ կնոջ՝ Արաքսիի հետ ստանալով բարձրագույն կրթություն՝ բանաստեղծը 1909-ին վերադառնում է ծննդավայր։ Երկու տարի ուսուցչություն է անում Սեբաստիայի Արամյան վարժարանում։ 1910 թվականի օգոստոսի 15-ին ամուսնանում է իր նախկին աշակերտուհի Արաքսի Թաշճյանի հետ։ 1911 թվականի հունիսի 6-ին նրանց մոտ ծնվում է ավագ զավակը՝ Վերոնիկան, ում հայրը սիրում էր Վարաժնակ կոչել։

1911 թվականին Դանիել Վարուժանը տեղափոխվում է Եվդոկիայի (Թոքատի) ազգային ճեմարան։ 1912 թվականին Վարուժանը հրավիրվում է Պոլսի Բերայի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ վարժարան՝ տեսչի պաշտոնով։

Այս տարիներին Վարուժանի բանաստեղծությունները լայն ճանաչման են արժանանում։ Տասը տարվա ընթացքում բանաստեղծը գրել է չորս գիրք՝ «Սարսուռներ» (1906), «Ցեղին սիրտը» (1909), «Հեթանոս երգեր» (1912) և «Հացին երգը» (1921, հետմահու)։ Գրել է նաև նոթեր, հոդվածներ, կատարում է թարգմանություններ։

1914 թվականին հինգ հիմնադիրներից մեկը եղել է «Մեհեան» գրական ամսաթերթին՝ Կոստան Զարյանի, Յակոբ Քյուֆեճյանի (Օշական), Գեղամ Բարսեղյանի և Ահարոն Տատուրյանի հետ, բայց բաժանվել է խմբից երրորդ՝ մարտի համարից հետո։ Հ. Ճ. Սիրունու հետ խմբագրել է «Նաւասարդ» գրական տարեգիրքը, որից լույս է տեսել միայն առաջին հատորը 1914 թվականին։

1915 ապրիլի 24-ին Վարուժանը գտնվել է այն մտավորականների ու հասարակական գործիչների շարքում, որոնք ձերբակալվել են թուրքական ոստիկանության կողմից։ Նա շատերի հետ աքսորվել է Չանղըրը, որտեղ մնացել է կալանավոր։ 26 օգոստոսի 1915 թ., որպես թե տեղափոխվելով Չանղըրըից Այաշ, ճանապարհին նա դաժանորեն սպանվում է կազմակերպված դավադրությամբ՝ բանաստեղծ Ռուբեն Սևակի և երեք այլ աքսորականների հետ։

Աղբյուրը՝ Վիքիպեդիաից։

• Քո ընտրությամբ անգիր սովորիր Սահյանի բանաստեղծություններից, ձայնագրիր, տեսանյութ կամ ձայնանյութ պատրաստիր:

• Գրիր շարադրություն սահյանական «Սա իմ հրաշք աշխարհն է, ուր…», «Զնգացող լռություն», «Լռության համերգ», «Համբերության հանդես» վերնագրերից որևէ մեկով:

«Լռության համերգ»

Կյանքում, մարդկանց հետ ծանոթանալիս բոլորը սպասում են հետաքրքիր խոսակցություններին։ Փորձում են պարզել, թե ինչքանով են իրար նման և ինչպիսի նախասիրություններ ունեն։ Վախենում են լռության համերգից, քանի որ չգիտեն, թե երբ է խոսակցությունն ավարտվելու։ Լռության մեջ տեղի ունեցող խոսակցությունները ավելի անկեղծ են, փոխանցում են այն, ինչը խոսքերով փոխանցել հնարավոր չէ։ Ելույթ են ունենում մարդկանց աչքերը, հայացքերը և ինչու ոչ՝ սրտերը։ Շատ հաճախ լռությունն անհարմար իրավիճակ է ստեղծում, և այդ իսկ պատճառով մենք վախենում ենք նրանից։ Չենք հասկանում, որ զգացմունքները, որոնք այդքան հաճախ արտահայտում ենք խոսքերով թաքնված են լռության մեջ։ Երբեմն չենք էլ փնտրում լռության գեղեցկությունը, ինչի արդյունքում կարծում ենք, որ գեղեցկությունը միայն խոսքերում է։ Լռության մեջ կան ցավ, ուրախություն, երջանկություն, միայնություն, նույնիսկ ձայներ։ Այդ ձայները մերն են, որոնք մեզ ուղղորդում են դեպի մեր ցանկությունները և երազանքները։ Պետք է ընդունել այն բոլոր զգացմունքները, որոնց բերում է լռությունը։ Վերջ ի վերջո ուժեղ է այն մարդը, ով պատրաստ է լսել լռության համերգը․․․

• Քո ընտրությամբ վերլուծիր Համո Սահյանի բանաստեղծություններից որևէ մեկը։

Նորից կարմիր ու կանաչ

Նորից կարմիր ու կանաչ
Իմ երազները
Բաց են արել մեր հին տան
Հին դարբասները:

Մայրս խմոր է արել,
Սպիտակ խեժ է,
Խեժը գնդել է, շարել,
Թոնիրը թեժ է:

Հացը բուրում է՝ հողից
Մինչև եթերը…
Խղճիս ստրուկն եմ նորից
Ու գլխիս տերը:

Աշխարհն այնպես արևոտ,
Այնպես թեթև է,
Եվ մահս՝ յոթ անգամ յոթ
Լեռան ետև է:

Նորից կարմիր ու կանաչ
Իմ երազները
Բաց են արել մեր հին տան
Հին դարբասները:

Այս բանաստեղծության մեջ ես շատ հավանեցի կարոտի և հին հիշողության նկարագրությունը։ Ինչքան ավելի շատ ես մեծանում հասկանում ես, որ կարոտում ես աշխարհի թեթևությունը։ Այլևս չես տեսնում աշխարհն այնքան լուսավոր, որքան տեսնում էիր առաջ։ Այդ փուլում շատ է օգնում հին հիշողություններին նայելը, կրկին նրանց զգալը։ Այդպիսով կյանք են կարող վերադառնալ լուսավոր օրերը, որոնք տեղի են ունեցել այդքան վաղուց։

Հարցեր և առաջադրանքներ

• Կարդա «Էմալե պրոֆիլը Ձեր» շարքը:

• Շարքը Չարենցը նվիրել է Արմենուհի Տիգրանյանին,կարդա տեղեկություններ նրա մասին: Կարդա նաև Արմենուհի Տիգրանեան-Ահարոնեանի բանաստեղծությունները,փորձիր վերլուծել:

Այս շարքում այնքան շատ են զգացողությունները, որ դժվար է խոսել մեկի մասին։ Երբ ընթերցեցի «Շողակն» Ամսագրի վերլուծությունը, ես էլ նկատեցի բանաստեղծությունների նմանաությունները։ Իմ կարծիքով դրանք ինչ-որ կերպ կապ ունեն իրար հետ։ Միգուցե Արմենուհին նվիրել է այն իրականում Չարենցին այլ ոչ թե Ահարոնյանին։

• Վահան Տերյանը ևս շարք է նվիրել Արմենուհի Տիգրանյանին, փորձիր պարզել՝ որ շարքն է: Կարդա նաև այդ շարքի բանաստեղծությունները:

Իմ կարծիքով այդ շարքը Կատվի դրախտն է։ Այս շարքը կարդալիս ես առանձնահատուկ սեր զգացի։ Նա այնքան էր տարված այդ կնոջով, որ նրան դիմում էր «դուք»-ով։ Այս շարքը գրելիս Տերյանը կարծես առանձնահատուկ սիրով է սիրել Արմենուհուն։

Առաջադրանք 1

• Ո՞րն է Թումանյանի կյանքի անսասան օրենքը (տեքստից դուրս գրիր):

«Եղիր անկեղծ, շիտակ ու բարի, այնուհետեւ թէկուզ ամբողջ աշխարհքը վեր կենայ քո դէմ, վերջը դու ես յաղթելու»: 

• Ի՞նչ ես հասկանում հոգու խաղաղություն ասելով: Ե՞րբ ես խաղաղ ու հանգիստ:

Հոգու խաղաղություն ասելով հասկանում է հանդարտություն, երբ չունես խնդիրներ որոնք անդադար քեզ խանգարում են։ Ես փորձում եմ միշտ հանգսիտ լինել, բա դա ոչ միշտ է ինձ մոտ ստացվում։ 

• Ի՞նչ է գրում Հովհ. Թումանյանը հոգու խաղաղության մասին: Դո՞ւ էլ ես այդպես կարծում

«Ես ունէի այն, ինչ որ ամէնից էականն է — հոգու լիակատար հանգստութիւն, միշտ եւ անվերջ վստահութիւն ու համարձակութիւն, երբ գործ ունէի հետները։ Ես գիտէի, որ ոչ մի յանցանքի բնաւորութիւն ունեցող հանգամանք, թէկուզ ամենաչնչին, չեն կարող դէմս բերել. այնինչ ես նրանց առջեւ կը դնեմ անթիւ փաստեր, թէ ինչպէս եմ ես վարուել էն ժամանակ, երբ ամէն մարդ թողնուած էր իր խղճին ու իր հասկացողութեանը:Ես համարձակ կարողանում էի ասել ամէն բան, ինչ որ չի կարողասել մեղաւոր մարդը կամ չպէտք է ասի»։

• Ի՞նչպես էր վերաբերում Թումանյանը մարդկային ապերախտությանն ու չարությանը: Համամի՞տ ես նրա հետ

Թումանեանը փիլիսոփայական հանդարտութեամբ էր խորհում մարդկային ապերախտութեան ու չարութեան մասին, որոնց պատճառով էր նաեւ նա յայտնուել բանտում։ Որքան էլ պատմաքաղաքական էին դրդապատճառները, այնուամենայնիւ, կոնկրետ մարդկանց միջոցով էին նիւթւում կեղծ մեղադրական գործերը, մանաւանդ այնպիսի մարդկանց, որոնք իրենց կեանքով պարտական էին Թումանեանին։ Սակայն իր անորոշ ճակատագրին սպասող բանաստեղծը կարողանում էր այդ ամէնին բարձրից նայել եւ ներել:

• Բնութագրիր Հովհաննես Թումանյանին:

Թումանյանը այն բացառիկ դեմքերից է, որ երբեք լցված չի լինում վերժխնդրությամբ։ Այն ինչ արել է նա մեծ հարգանքի է արժանի։ Համոզված եմ, որ ոչ բոլորը կվարվեինք նրա նման։ Նա շատ բարեհամբյուր, զուսպ, և որ ամենակարևորն ու գնահատելին է համբերատ է։

Առաջադրանք 2

• 5-7 նախադասությամբ շարադրեք այն, ինչ իմացաք  «Շողակաթ» հեռուստաընկերության պատրաստած  «Հավերժի ճամփորդը» փաստավավերագրական ֆիմի առաջին մասը նայելուց հետո:

1922 թվականն էրև այդ ժամանակ Թումանյանը արդեն երկրորդ անգամն մեկնում էր Ռուսաստան: Բայց ոչ ինչ-որ հրավերի, այլ բուժվելու, քանի որ նա հիվանդ էր: Իր դուստրը՝ Աշխենը, Թումանյանին ուրապացնելու համար հուսադրում էր, որ այս անգամ էլ նա կվերադառնա, ինչպես առաջին անգամ՝ բանտից ազատվելուց հետո վերադառձավ: Չմոռանանք որ Թումանյանը ծնվել է Դսեղ գյուղում, և ֆիլմում նույնպես խոսվում էր դրա մասին։ Այնտեղ է գտնվում իր տուն-թանգարանը: Խոսվեց նր առաջին սիրու՝ Վերգինեյի մասին, որը երկսեռ դպրոցի տեսուչ՝ Տիգրան Տեր Դավթյանի դուստրն էր։ 10-ամյա Հովհաննեսը 1879-ին թ․ ընդհունվում է այդ դպրոց և ժամանակավոր ապրում է իրենց տան, որտեղ և նա հանդիպում է Վերգինեյին։ 1883-ին փակվում են դպրոցները և Թումանյանը մեկնում է Թիֆլիս, որտեղ էլ սկսում է իր կյանքի ամենակարևորը շրջանը։ Ավելի ուշ նա սկսում է զբաղվել հասարակական-քաղաքական գործունեությամբ, ինչը նրան ավելի հայտնի է դարձնում, բայց դրա պատճառով նա չէր կարողնում ստեղծագործել: 1890-92 թթ․ հրապարակվում են Թումանյանի առաջին բանաստեղծությունները: Ճամփորդելը Թումանյանի ամենամեծ երազանքն էր: Թումանյանը ստեղծում է << Վերնատուն >> գրական ակումբը, որտեղ հավաքվում էին հայ գրողներով: 1923թ․-ի մարտի 23-ին Թումանյանը մահացավ: 

• 3-5 նախադասությամբ շարադրեք ֆիլմի երկրորդ մասի այն հատվածը, որն առավել հավանեցիք:

1905 թ․-ին ցարական կառավարության հրահրումներով, սկսվում են հայ-թուրքական բախումներ Կովկասում։ Հաղպատում գյուղացիական ընդվզումներ են սկսվում, որոնց հետ միասին սկսվում են թուրքերի հարձակումները, և Թումայնանը զենքը ձեռքին սկսում է մասնկացել ժովորդական ինքնապաշտպանության կազմակերպմանև և միաժամանկ փորձում է խաղաղություն մտցնել հարևան երկրների միջև։ 

Թումանյանը այնքան գոհ չէր, որ գրականության մեջ մի որևէ բան էր արել, որքան գոհ էր, որ կարողացել էր հազարավոր անմեղներին ազատել գազանական կոտորածներից: 

Նրան մի քանի անգամ ձերբակալում են, բայց հավաստի ապացույցներ չունենալու պատճառով նրան ազատ են արձակում։ 

• Ի՞նչ ես կարծում, ֆիլմը ինչու է վերնագրված «Հավերժի ճամփորդը»:

Թումանյանը շատ էր սիրում ճամփորդել և դա իր երազաանքներից մեկն էր։ Մահից առաջ՝ կայքնի վերջին տարիներին նրան հաջողվում է ճամփորդել և կատարվում է իր երզանքներից մեկը։

Առաջադրանք 3

• Կարդալ «Փարվանան», արձակ շարադրել Թումանյանի «Փարվանա» բալլադի բովանդակությունը (շարադրանքը պետք է կազմված լինի 5-7 նախադասությունից  և պարունակի 50-60 բառ): Փորձիր պարզել՝ ինչ է բալլադը: 

Բալլադը չափածո պատմողական բնույթի ստեղծագործություն է։ 

Բալլադը ծեր Փարվանա արքայի և նրա դստեր մասին է, որոնք ապրում են մի ամրոցում։ Նրանք ապրում էին երջանիկ։ Եվ ահա եկավ այդ երջանիկ օրերից մեկը, երբ դուստրը պետք է ամուսնանար։ Արքան ամեն տեղ սկսեց քաջերի փնտրել, տեսնելու համար թե ով է իր դստերը արժանի։ Զենքով ու զրահով կտրիճներն հավաքվում են և սպասում իրենց բախտին: Արքան իր աղջկան բացատրում է, որ բոլորը պետք է անցնեն կռվի և ցույց տան իրար լավ և վատ կողմերը, ինչից հետո աղջիկը պետք է ընտրություն կայացնի: Բայց աղջիկը այդ մտքի հետ չի համաձայնվում և ասում է, որ հաղթողն էլ չի կարողանա տիրանալ իր սրտին: Եվ բոլորն սկսում են հարցնել, թե աղջկա ուզածն ինչ է: Աղջիկը ասում է որ իրեն ոչինչ պետք չէ, նրան միայն իր ընտրյալից այն հուրն է ցանկանում, որն ամեն մեկը իրեն չի կարող տալ: Կտրիչները սկսում են փնտրել այդ հուրը: Բայց անցնում են տարիներ, և նրանցից ոչ ոք էլ չի գալիս: Աղջկա կյանքն էլ առաջվա պես ուրախ չի լինում: Անցնում է որոշ ժամանակ նույնպես և արքայի աղջիկն վերջնականապես հույսը կտրում է: Նա հուսահատությունից սկսում է լաց լինել: Այնքան է լաց լինում, որ այնտեղ ամեն ինչ կորչում է իր արցունքների մեջ՝ նա էլ հետը: Այդպես էլ հայտնվում է Փարվանա խորը լիճը: 

Առաջադրանք 5

• Փորձիր պարզել՝  էլ ինչ բալլադներ ու լեգենդներ ունի Թումանյանը, կարդա մի քանիսը, պարզիր՝  ինչ է լեգենդը:

Լեգենդը ավանդազրույց է, որի հիմքում ընկած է հրաշքը։ Հրաշապատումն ընդգրկում է դեպքերը և հերոսներին։ Շատ նման է առասպելին, բայց տարբեր է։ Լեգենդը սովորաբար ունենում է կրոնական ծագում։ Այն հյուսվում է քրիստոնեական եկեղեցու սուրբ արարքների՝ տանջանքների և մահվան շուրջ։

1. Բալլադ — Շունն ու Կատուն, Անբախտ վաճառական, Ախթամար, 
2. Լեգենդ — Սասունցի Դավիթ, Փարվանա

1. Հովհաննես Թումանյանի «Դառնացած ժողովուրդ» հոդվածը վերաբերվում է բոլոր մարդկանց: Հոդվածում Թումանյանը ներկայացնում է իր խորը ցավը մարդկանց մասին: Ասում է, որ բոլոր մարդիկ հանգամանքների բերումով դարձել են «Դառնացած»: Մարդիկ այնքան նախանձ են դարձել, որ անգամ իրենց հարազատներին կարող են նախանձել, նրանց կարող են ցանկանալ վատը:  Ընթերցելով հոդվածը՝ բոլորն էլ կզգան այդ ցավը: Հոդվածում ավելի շատ հավանեցի Թումանյանի արված համեմատությունը. «Էն հասարակ վարունկի թուփն ինչ է. հայտնի է, որ եթե նա էլ ոտի տակ է ընկնում՝ էլ նրա պտուղը չի ուտվում, էնքան է դառնանում»: Իսկապես այսպես է, երբ որևէ մեկը փորձում է քեզ վատ վերաբերվունք ցուցաբերել, փորձում է ոտքի տակ ընկնել, արդեն դառնանում է ամեն բան նրա հանդեպ: 
   Ընթերցելով հոդվածը՝ շատ հավանեցի, քանի որ խոսում էր իրական կյանքի մասին: Ինչպիսին են մարդիկ՝ դառնացած և կեղծավոր: Օր օրի երբ ամեն բան ավելի է զարգանում, մարդիկ ավելի են դառնանում, փչանում են ներսից, իսկ արտաքուստ ձևացնում, թե իրենց հետ ամեն բան կարգին է, բայց իրականում նրանք ներքուստ ցավ են ապրում ուրիշի ուրախությունը տեսնելիս:

***

2.  Ընթերցեցի Հովհաննես Թումանյանի «Մի՞թե դժվար է» հոդվածը: Ինչպես Թումանյանի այլ հոդվածներում, այս հոդվածում էլ նա փորձում է խոսել մարդկանց չարության և վատ վերաբերմունքի մասին: Թե որքան վատ են վերաբերվում իրար, թե որքան են դժվարանում լինել միմյանց հանդեպ անկեղծ և բարի: Ամեն ակնթարթի պատրաստ են իրար վիրավորել: Խոսում է այն մասին, որ կյանքը տիեզերական է, իսկ մարդիկ նախընտրում են ապրել փոքր կյանքում: Քննադատում է մարդկանց և հարցնում բոլորին.  «Մի՞թե անկարելի է լինել առանձին կարծիքի ու համոզմունքի և հարգել իրար ու նույնիսկ միասին ուրախանալ։ Մի՞թե դեռ ժամանակը չի հասել, որ կարողանանք լինել ավելի լայն սիրտ, ավելի համբերատար, ավելի ներող ու սիրող, քան թե ենք»։ Թումանյանը խնդրին անդրադարձել է այս տեսակետից, և դա իրոք այդպես է, հասարակության մեջ հաճախ լինում են մարդիկ, ովքեր տարբեր կարծիքների են և չեն ընդունում մեկը մյուսի կարծիքը: Փորձեմ նույն խնդրին անդրադառնալ մյուս կողմից, որը նկատելի է մեր հասարակության մեջ: Իմ կարծիքով բոլորն էլ կարող են լինել տարբեր կարծիքի, բայց բոլորը նախընտրում են  հետևել մեկին և լինել մեկի կարծիքին համամիտ, իսկ այստեղ կրկին մարդկանց մեջ խոսում է նախանձը: Եթե մեկը այդ կարծիքին է, ուրեմն ես էլ կլինեմ այդ կարծիքին: Այսօրվա մեր հասարակությունում նույնպես ոչինչ չի փոխվել, բոլորը մնում են նույնը, բոլորը դառնում են մեկի կարծիքին, թև կարող են գիտակցել, որ այդ մեկի կարծիքը բավականին սխալ է:

***

3. Հովհաննես Թումանյանի  <<Մեծ ցավը>>  հոդվածը  շատ արդիական է այսօրվա համար: Հոդվածում նա ներկայացնում է, որ մենք ինքներս չենք չանաչում մեզ, մեր անցյալը: Ունենք պատմություն, որը շատ տգետ է, բայց դժբախտաբար դեռ մի կարգին պատմության գիրք էլ չունենք: Մենք չգիտենք, թե ինչպես ենք հասել այստեղ, ինչու և շարունակում ենք այդպես չիմանալով ապրել: Մեր հիմիկվա դատարկության ու խեղճության պատճառը ինքներս ենք, բայց մեղադրում ենք մեր ցեղին: Թումանյանի այս հոդվածը գրել է 1914 թվականին, սակայն այսօր էլ ամեն բան շարունակվում է այնպես, ինչպես այդ թվականներին: Իմ կարծիքով նա իր այս հոդվածի միջոցով, հայերիս կոչ է անում որպեսզի  խոսենք ճիշտ հայերենով:

***

4. Ընթերցեցի Հովհվաննես Թումանյանի «Հայի ոգին» հոդվածը: Իսկ հիմա մտածում եմ, որ, իրոք, որոշ մարդիկ կարծում են, որ եթե ունեն պաշտոն կամ բարձր աստիճանի են, ուրեմն նրանք ամենակարող են: Բայց եթե նրանց զրկենք այդ ամենից, ի՞նչ կպատահի նրանց: Նրանք այս աշխարհում կկորցնեն իրենց: Ինձ համար մարդու մեջ ամենակարևորը այն է, որ մարդը լինի անկեղծ, այլ ոչ թե նայելով աչքերիդ՝ ստի քեզ: Թումանյանը ասում էր, որ կա նաև մարդկանց այլ խումբ:  Նրանք առանց իշխանության էլ, թեկուզ նույնիսկ ձախորդության ու հալածանքի մեջ, միշտ երևում են իրենց ինքնուրույն կերպարանքով, ուժով ու շնորհքով։ Հայերը ունեցել են մեծ թերություններ: Թումանյանը իր հոդվածներում շատ անգամներ անդրադարձել է դրանց: Խնդիրը այն է, որ հայերը ունեն սխալ մտածելակերպ, ձգտում են դեպի նյութական արժեքները և մոռանում հոգևոր արժեքների մասին: Իսկ ո՞րն է հայ ժողովրդի ոգին և ի՞նչ է ուզում նա։ Դժվարանում եմ պատասխանել այս հարցին: Իմ կարծքով հայ ժողովրդի ոգին ցանկանում է ունենալ հանգստություն, որը մինչ օրս չունենք:

Տերյանը՝ որպես գրական հայերենի հիմնադիր

Ձայնագրություն՝

1. Ծնունդդ Շնորհավոր, Վահան Տերյան Մաս 1
2. Ծնունդդ Շնորհավոր, Վահան Տերյան Մաս 2
3. Ծնունդդ Շնորհավոր, Վահան Տերյան Մաս 3
4. Ծնունդդ Շնորհավոր, Վահան Տերյան Մաս 4

Տերյանը իր կարճատև կյանքի 34 տարիների ընթացքում ինչ հասցրել է անել, չի հնացել, թարմություն ու կախարդական ազդեցության ուժն ունեն նրա սիրային բանաստեղծությունները: Այսօր հավատ և ուժ են ներշնչում մեր ժողովրդին Տերյանի հայրենասիրական ստեղծագործությունները: Վահան Տերյանը հեղափոխեց հայ պոեզիան և տաղաչափությունը: Նա առաջինն էր, որ հայկական պոեզիա ներմուծեց եվրոպական և ռուսական բանաստեղծական ձևերը:

Տերյանի բանաստեղծական աշխարհը գունեղ է: Տերյանը ոգի ունի ներդրած յուրաքանչյուր բանաստեղծության մեջ: Պատկերավոր, հասկանալի և գույնզգույն մի աշխարհ է Տերյանի բանաստեղծական աշխարհը:

Տերյանի ստեղծագործական աշխարհում յուրաքանչյուր մարդ կգտնի իրեն հոգեհարազատ գույնը, կպարուրվի տերյանական ոգով, որը նրան կոգեշնչի ստեղծագործական միտք: