Ինչպես ես հասկանում սարոյանական հետևյալ միտքը. «Ազատ դառնալը մեր ժամանակի պարտադրանքն է. ազատ ամենայն կեղծ ու անօգուտ բաներից, որքան էլ դրանք խոր արմատներ գցած լինեն մարդու էության մեջ»:
Մարդը ամեն դեպքում ազատ պիտի լինի: Բոլոր մարդիկ իրավունք ունեն ազատության, ուրախության և ազատության անօգուտ բաներից:
Ինչ ես կարծում՝ ազատությունը բերում է սանձարձակություն, թե կարգապահություն: Ինչու ես այդպես կարծում, պնդումդ հիմնավորիր:
Ես կարծում եմ,որ դա կախված է մարդուց։ Ազատությունը կարող է մեկին բերել սանձարձակության մինչդեռ մյուսին կարգապահության։
Անկախությունն իր մեջ ներառում է հասարակության իրավունքները և ազատ կարծիքի արտահայտումը: Անկախ է այն ժողովուրդը, որտեղ համերաշխությունն ու միմյանց լսել և հասկանալն են գերակշռում: Անկախությունը՝ ազատություն է: Այն կաևոր դեր ունի յուրաքանչյուր անհատի կյանքում: Մեր երկիրն անկախ է և հասարակության կարծիքը հաշվի է առնվում պետության կողմից: Սակայն հաճախ է ստացվում այնպես, որ անհատն իր ազատությունը կորցնելով հոգեպես հայտնվում է վանդակի ճաղերի ներսում: Պետք է լինենք կրթված, որպեսզի կարողանանք պաշտպանել մեր շահերը, և այդ ժամանակ կլինենք ազատ և անկախ:
Սարն առել վրան ծիրանի մի քող, Ննջում է կարծես ծաղկե անկողնում, Անտառն արևի բեկբեկուն մի շող Ծոցի մեջ պահել ու բաց չի թողնում:
Ժայռի ստվերը գետափին չոքել, Վիզը երկարել ու ջուր է խմում, Հովն ամպի թևից մի փետուր պոկել, Ինքն էլ չգիտի,թե ուր է տանում:
Քարափի վրա շողում է անվերջ Ոսկե բոցի պես թևը ծիծառի… Կանգ առ,հողագունդ,քո պտույտի մեջ Թող մայրամուտը մի քիչ երկարի:
Հարցեր և առաջադրանքներ
1.Դուրս գրիր բանաստեղծական գեղեցիկ պատկերները:
Սարն առել վրան ծիրանի մի քող, Ննջում է կարծես ծաղկե անկողնում, Անտառն արևի բեկբեկուն մի շող Ծոցի մեջ պահել ու բաց չի թողնում:
2.Օրվա ո՞ր պահն ես ավելի շատ սիրում: Պատմիր այդ մասին:
Ես սիրում եմ օրվա բոլոր պահերը, քանի որ ամեն պահ իր գեղեցկությունն ունի։Շատ եմ սիրում երեկոները, մայրամուտը,նաև աստղազարդ երկինքը։
2. Ժայռից մասուր է կաթում
Կարմիր սարսուռ է կաթում, Ձորում մշուշ է: Առուն մասուր է տանում, Կարմիր սարսուռ է տանում, Ինչ էլ աշխույժ է: Առուն բարի է այնպես, Հասկանալի է այնպես, Այնպես անուշ է: Նա երկնչում է քարից, Բայց երբ թռչում է քարից, Ահռելի ուժ է: Առուն ինչպես կլռի, Սերս եկել է ջրի, Ձեռքինը կուժ է: Առուն մասուր է տանում, Կարմիր սարսուռ է տանում, Աշուն է, ուշ է:
Հարցեր և առաջադրանքներ՝
1.Դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:
Երկնչել-վախենալ, երկյուղ կրել
2.Բնության ո՞ր երևույթն է իբրև անձ ներկայացված (անձնավորված):
Առուն
3.Բացատրիր տրված փոխաբերությունը /ոչ ուղղակի իմաստով գործածված արտահայտությունը/՝ Ժայռից մասուր է կաթում…
Ժայռի վրա մասուր է աճում:
4.Փորձիր գտնել փոխաբերական իմաստով գործածված արտահայտությունները:
Առուն մասուր է տանում,Կարմիր սարսուռ է տանում,
5.Փորձիր համացանցի օգնությամբ պարզել` որոնք են պատկերավորման միջոցները:
Մակդիր
Համեմատություն
Փոխաբերություն
Չափազանցություն
Նվազաբերություն
3. Ամպրոպից հետո
Երկինքն ավելի կապույտ է լինում, Խոտերն ավելի կանաչ են լինում Ամպրոպից հետո։ Ամպրոպից հետո Ճերմակ շուշանը ավելի ճերմակ, Կակաչն ավելի կարմիր է լինում Եվ մեղրածաղիկն՝ ավելի դեղին։ Ամպրոպից հետո Սարերն ավելի բարձր են երևում, Խոր են երևում ձորերն ավելի, Եվ տափաստաններն՝ ավելի արձակ։ Ծառերն ավելի խոնարհ են լինում Ամպրոպից հետո, Եվ հավքերը մեր գլխավերևում Իրար կանչում են ավելի սրտով. Ամպրոպից հետո Բարի է լինում արևն ավելի, Եվ մենք ավելի սիրով ենք իրար Բարի լույս ասում։ Ամպրոպից հետո աշխարհը և դու Հասկանալի եք լինում ավելի…
Հարցեր և առաջադրանքներ՝
1.Գրավոր պատմի՛ր բանաստեղծությունը:
Ամպրոպից հետո երկինքն ավելի կապույտ է լինում, խոտերն ավելի կանաչ են լինում: Ճերմակ շուշանը ավելի ճերմակ է լինում, իսկ կակաչն՝ ավելի կարմիր, մեղրածաղիկն՝ ավելի դեղին։ Ամպրոպից հետո սարերն ավելի բարձր են երևում, ձորերն ավելի խոր են երևում, իսկ տափաստաններն՝ ավելի արձակ։ Ծառերն ավելի խոնարհ են լինում, հավքերն էլ մեր գլխավերևում իրար կանչում են ավելի սրտով: Ամպրոպից հետո արևն ավելի բարի է լինում, և մենք ավելի սիրով ենք իրար բարի լույս ասում։ Ամպրոպից հետո աշխարհը և դու ավելի հասկանալի եք լինում:
2.Բանաստեղծության միջից դուրս գրիր հերոսներին իրենց բնութագրող բառերի հետ. օրինակ՝ կապույտ երկինք…
Կանաչ խոտ, ճերմակ շուշան, կարմիր կակաչ, դեղին մեղրածաղիկ, բարձր սարեր, խորը ձորեր, արձակ տափաստաններ, խոնարհ ծառեր, կանչող հավքեր, բարի արև։
3.Ո՞ր բառերն ու բառակապակցություններն են կրկնվում: Դրանք ի՞նչ են տալիս բանաստեղծությանը:
Կրկնվում են ամպրոպից հետո բառակապակցությունը և ավելի բառը: Դրանցով մենք հասկանում ենք ամպրոպից հետո ինչ է լինում, իսկ ավելի բառն ավելի է ընդգծում կատարվող գործողությունները:
4.Ո՞ր տողերում է խտացված հեղինակի հիմնական ասելիքը՝ ստեղծագործության հիմնական գաղափարը:
Ամպրոպից հետո աշխարհը և դու Հասկանալի եք լինում ավելի…
5.Ո՞րն է այս բանաստեղծության փոխաբերական իմաստը:
Յուրաքանչյուր ամպրոպից կամ դժվարությունից հետո միշտ մի նոր լույս է բացվում, նոր հույս:
4. Քո ընտրությամբ անգիր սովորիր Սահյանի բանաստեղծություններից մեկն ու մեկը, ձայնագրիր, տեսանյութ կամ ձայնանյութ պատրաստիր:
Տրիոլետ-Ութ տողանի բանաստեղծություն, որի 4-րդ և 7-րդ տողերը կրկնում են առաջինը, իսկ 8-րդը՝ երկրորդը, որով ամբողջ բանաստեղծությունն ունենում է երկու հանգ:
Արմենուհի Տիգրանյանը բանաստեղծուհի էր, նա Արմեն Տիգրանյանի քույրն էր։ Ամուսնացած էր, բայց նրան սիրել են բազմաթիվ հայտնի գրողներ, որոնցից մեկը Եղիշե Չարենցն էր։ Նա սիրում էր Արմենուհուն։ Արմենուհի Տիգրանյանը գրելով պատմել է իր և Չարենցի պատահական հանդիպման մասին, որտեղ գովեստի խոսքեր է հղել Չարենցի հասցեին։ Բայց Չարենցը հետո սիրահարվում է Արփենիկի վրա։ Հետո Արմենուհի Տիգրանյանը մեկնում է Եվրոպա՝ Ամուսնու մոտ։ Բայց Հետո ամեն ինչ վատ է ավարտվում Արմենուհու համար։ Նրա ամուսինը իմանում է դավաճանության մասին և հեռանում է Արմենուհուց, իսկ Արմենուհին անկողնային հիվանդ է դառնում և մահանում։ Հետո 40 տարի անց Արմենուհու ամուսինը վերադառնում է Հայաստան և Չարենցի գրածները Արմենուհու մասին հանձնում է գրատուն։
Չարենցն ավելի շատ էր սիրում Տիգրանյանին, նրա բանաստեղծություններն ավելի սիրով էին լցված, Ահարոնյանի և Տիգրանյանի բանաստեղծություններում է նշվում կարոտը, Ահարոնյանը Փարիզում էր ապրում, Բեռլինում, և կարտում էր Տիգրանյանին, բայց Տիգրանյանն էլ այդ ընթացքում սիրահետում էր Չարենցին։
4. Վահան Տերյանը ևս շարք է նվիրել Արմենուհի Տիգրանյանին, փորձիր պարզել՝ որ շարքն է:
Ամեն անգամ, երբ հանդիպում էր Չարենցին փողոցում կամ թատրոնում,ասում էր որ Չարենցը առույգ էր ու արագաշարժ: Բայց երբեմն էլ տաքարյուն էր: Ու թվում էր, որ Չարենցը կա, մեր գրապահարանում դրված հատորից նայում է մեզ:Առաջին անգամ Դանիել Բզնունին Չարենցին հանդիպել է Երևանում 1922թ. սկզբներին: Երևան տեղափոխված մի խումբ ապրում էր Օ. Խայամի փողոցում գտնվող հյուրանոցում: Հյուրանոցում Չարենցը կնոջ հետ ապրում էր մի փոքրիկ սենյակում: Անձնական կյանքում նա շատ ջերմ ու սիրող ամուսին էր: Արփիկը Չարենցի կյանքի ընկեր էր, ինչպես ինքն էր ասում՝ «հերոսական ընկեր», ստեղծագործական աշխատանքի ոգևորողը: Արփիկը Չարենցի հետ էր ամեն քայլափոխի, եռանդով մասնակցում էր բոլոր վիճաբանություններին՝ անցնելով Եղիշեի կողմը: Նաև կատակում էր,որ. «Քանի Արփիկս իմ կողքին է, ես անխոցելի եմ, ինչպես Աքիլլեսը»: Իր որոնումների նման անհարթ էր Չարենցի անձնական կյանքը, որի ամեն մի շրջադարձը խոր ապրումներ է պատճառել պոետին: Խլելով իր կյանքի լավագույն ընկերոջը՝ Արփիկին: Շատ ջանք թափեցին ընկերները, մինչև որ կարողացան վերականգնել նրա հոգեկան հավասարակշռությունը:
Մտածմունքներ կան, որ սաստիկ ծանր են, բայց դուք դատապարտված եք մտածելու, չեք կարող փախչել նրանցից։ Նրանք է՛ն ծանր հիվանդությունների նման են, երբ դուք գիտեք, որ ձեր մարմնի մեջ կրում եք քաղցկեղի խոցը, բարակացավի բացիլները կամ ժանտախտի թույնը։ Չեք կարող անց կենալ ու արհամարհել, կամ նրանք պետք է ձեզ հաղթահարեն ու սպանեն, կամ դուք պետք է մարդկային հանճարի տված ամեն միջոցներով վեր կենաք ցավերի դեմ ու ազատվեք, առողջանաք. ի հարկե, եթե էնքան արիություն ու հասկացողություն ունիք։Էն մարդիկ, որ երկար ու լուրջ զբաղվել են մեր ժողովրդով, մեր մարդով, միշտ եկել են մի ծանր եզրակացության, թե շատ չարություն կա մեր հոգում։(շարունակությունը՝ այստեղ)։
Թումանյանը այս խոսքերը գրել է մեկ դար առաջ , բայց կարծես բնութագրում է այսօրվա ժողովրդին ։ Օրինակ 2 հարևանները մրցակցության մեջ են , երբ մի հարևանը նոր գույք է ձեռք բերում, մյուսը ձգտում է գնել ավելի թանկարժեքը։ Ուսուցիչները իրար հետ վիճում են 2 ժամի համար, ես համաձայն եմ, որ մարդիկ պետք է փոխվեն ներսից, որովհետև նրանք ներսից են փչացած։
«Մի՞թե դժվար է»
Հայոց Գրական Ընկերության առաջին երեկույթի բացմանը մեր գրեթե ամեն մի ուղղության ու ամեն հոսանքի մարդիկ միասին հավաքվեցին, միևնույն զգացմունքով, միևնույն անկեղծությամբ խոսեցին միևնույն առարկայի վրա հաշտ ու համերաշխ։ Էս երևույթը էնքան լավ էր ազդել մերոնցից շատերի վրա, որ չէին իմանում ինչպես արտահայտեն իրենց ուրախությունը, իսկ նրանց ուրախությունը էնքան ծանր է ազդել ինձ վրա, որ չեմ իմանում ինչպես հայտնեմ իմ վիշտը։(շարունակությունը՝ այստեղ)։
Թումանյանը իր հոդվածով բացատրում է, որ մարդիկ այնքան են բաժանվել իրարից, որ միասին հավաքվելիս ուրախանում են ու սկսում զարմանալ իրենց ուրախաության վրա։ Միթե դժվար է ուղղակի ուրախանալ կյանքում,կյանքն ապրել ուրախ։ Դեռ այն ժամանակներից մարդիկ բաժանվել են ցեղերի, տոհմերի․․․։ Շատ դարեր հետո առաջացել են մեծ երկրներ, որոնք բաժանվելով դարձել են ավելի փոքր երկրներ։ Երկրներն էլ իրենց հերթին բաժանվել են քաղաքներին ու այդպես ամեն մեկն իր համար է սկսել ապրել, մոռանալով մշտական միասնական ուրախություն։իմ կարցիքով սա է հոդվածի գլխավոր միտքը։
«Մեծ ցավը»
Մտածում ենք. ի՜նչ մեծ պակասություն է դատարկ աշխարհագրական էն տգիտությունը, որ մեր երկիրը չգիտենք: Չենք հասկանում, թե էդ չգիտենալով` ինչքան բան չգիտենք:
Չէ՞ որ երկիրն է իր առանձնահատկություններով, որ պայմանավորում է ու բացատրում և պատմություն, և գրականություն, և գեղարվեստ, և տնտեսական վիճակ, և մարդկային հայտնի տիպ ու հոգի: Նա է որոշում ազգերի ճակատագիրը. առանց նրա բնավորությունը հասկանալու ոչ կարող ես անցյալդ ըմբռնել, ոչ ներկադ հասկանալ, ոչ ապագադ տնօրինել:(շարունակությունը՝ այստեղ)։
Հովհաննես Թումանյանի «Մեծ Ցավը» հոդվածը դեռ մինչև հիմա շատ արդիական։ Այս հոդվածում Թումանյանը նկարագրում է հային և հայ ժողովրդին։ Իրականում, հայը չի ճանաչում իր անցյալը, փորձում է մտածել իր ներկան, չնայելով բաց աչքերով ամեն ինչին, և դա է մեր ամբողջ խնդիրը։ Մենք չենք ուզում զարգանալ, մենք դոփում ենք նույն տեղում, համբերում, սպասում։ Չենք փորձում քայլեր ձեռնարկել վառ ապագա կամ ներկա ունենալու համար, չենք ուզում ինչ-որ բան փոխել։ Մենք չենք ուզում ապրել մեր ներկայով, մտնում է հողի տակ, կամ փակ աչքերով թռչում երկինք, և փորձում ենք ամեն ինչ կեղծել։
19 փետրվար 1869-ին ցուրտ ձմեռային օր,սարերում մեջ պահմտած Հայաստանի Դսեղ գյուղի մեջ ծնվել էր տեր և տիկին Թումանյանների որդի Հովհաննեսը, որն իր պապիկի անունն էր։Բայց Հովհաննեսը նաև սուրբի անունն է,Սուրբ Հովհաննես Ավետարանիչի,սովորաբար Հովհաննեսի ծննդյան օրը նշվում էր Սուրբ Հովհաննեսի հիշատակի օրը հունվարի 14-ին։Թումանյանների ընտանիքում նաև ծնվեցին 7 երեխա՝ 3 քույր և 4 եղբայր։Նրանց ընտանիքը շատ երջանիկ էր։Հովհաննեսը 10 տարեկան հասակում ընդունվել էր Ջալալօղլիի(ներկայիս՝ Ստեփանավան) դպրոցը։Հովհաննեսի դպրոցի տեսուչը՝ Տիգրան Տեր–Դավթյանը,աշխարհ տեսած մարդ էր։Տեսուչը իր տանը շատ մեծ գրադարան ուներ, իսկ Հովհաննեսը օգտվում էր այդ գրադարանից։Այդ ժամանակ Հովհաննեսը սիրահարվում է տեսուչի աղջկան՝ Վերգինեին։ Եվ հորինում է իր առաջին բանաստեղծությունը։Նա մտածում էր ուսումը շարունակել Վենետիկի Մուրադ–Ռաֆայելյան վարժարանում,իսկ հայր ցանկանում էր,որ Հովհաննեսը զինվորական կրթություն ստանար կամ դիմեր Էջմիածնի Գևորգյան հոգևոր ճեմարան։ Վերջապես նա ընդունվում է Թիֆլիսի Ներսիսյան ճեմարանը։ Թումանյանը 4-րդ դասարանը ավարտելուց հետո դուրս է գալիս դպրոցից և զբաղվում է ինքնուսուցմամբ։ 17 տարեկանում գրում է հայտի հեքիաթը՝ «Շուն ու Կատուն»։Ամուսնանում է Մարիամի հետ։
Մահանում է մարտի 23–ին 1923թ. Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկում։Արեգը՝ փոքր տղան,հոր սիրտը գողանում է և բերում է հայրենիք։Հովհաննես Թումանյանը թաղված է Թիֆլիս հայկական Խոջի վանքի գերեզմանատանը։ Իսկ սիրտը թաղված է ծննդավայր Դսեղում։
